Home » Limba Sarda » Patatu Salvatore » Salvatore Patatu: Sa poesia non est ne trota e ne zerrette

Immagini del paese

Chiaramonti panorama 18.JPG

Statistiche

Tot. visite contenuti : 10910606

Notizie del giorno

 
Salvatore Patatu: Sa poesia non est ne trota e ne zerrette PDF Stampa E-mail
Sabato 15 Marzo 2008 17:55

Tiu Cischeddu 'endiat pische e aiat sa mania de sa poesia. In bidda non lu paraiat nisciunu. Non b'aiat remèdiu de lu ponner a terra. Appena ti attrivisti a narrer una peràula, issu ti l'accoppiaiat prontu che sorigarzu. E non li podisti dare sa risposta, ca, innanti de ti la pensare e de aberrer bucca, ti nd'iscudiat a barras àtteras tres o battor chi ti che drommiant. 

L'agattaisti in carrela passende a sa lestra e li naraisti:
- Tiu Cische', bona sero!
E isse rispondiat:
- Bona sero bona sero
chi istes bene già l'ispero;
già l'ispero ch'istes bene
mi nde allegro pro tene.

E cando ti preguntaiat isse naraiat:
- Sanu ses?
E daghi naraisti;
- Emmo.
- Cantu mi nd'allegro non lu crês - torraiat a narrer cumprimentèndesi cun isse mantessi.

Una die, pro lu ponner in difficultade, tiu Saccapane, a sa pregunta - Sanu ses -, l'at rispostu:
- Male meda!
E issu chentza s'iscumponner:
- Cantu mi dispiaghet non lu crês.
- Abistu, prontu e fundadu est - naraiat tiu Saccapane sètzidu in sas pedras de piatta addainanti a s'ammassu, cicchende zigarru.

De custos impriasteddos, de custas rimigheddas de buttighinu nde fit isvilidu; niunu li rispondiat comente si toccat. E isse cheriat brincare su muru pro si accollocare in sos rodones nòbiles de sa poesia bera e cumprida, de modu ch'in sos tempos benidores l'esserent fentomadu nende a mente sas rimas suas, comente faghiant cun Pirastru, Contini e sos àtteros famados. A narrer sa veridade non fit tottu oro su chi lutzigaiat, ca sas poesias si las preparaiat e si las istudiaiat innanti de 'essire da-e domo, immaginende ite li podiant preguntare. Si non lu preguntaiat nemos, bi pensaiat isse a provocare s'allegu e sos "temas". Tiu Brincamila aiat paga fantasia e li naraiat sempre sas mantessi peràulas e isse, ischende de l'incrociare, si preparaiat sa risposta; e gai faghiat cun tottu sos àtteros.

Su sònniu sou fit de andare a Sèdini a isfidare a tiu Zucconi, poete de buttighinu, ma chi aiat cantadu paritzas boltas cun Gavinu Còntene e no aiat fattu brutta fregura pro nudda. Tottu in sas biddas de s'Anglona e de sa Gaddura s'ammentant ancora sas ottavas passadas a sa leggenda. In gara Gavinu l'aiat nadu:

Zuccone già mi pares buffonende
ca ses in chirca 'e buffonare a mie,
però in Roma nde sunt impicchende
de buffones tres onzi santa die.
Unu bi nd'at cun sas ancas pende pende,
nde falant cussu e che pigant a tie.
Impiccant onzi die unu buffone,
a chito o a tardu impiccant a Zuccone.

E tiu Zuccone l'aiat rispostu in cadduresu:

Eh chi poggu di paglia ammuntunadda
chi ha istanotti Contini Gainu;
paglia ch'a tutti l'ori è vintuladda,
lu tantu di ponì alga in caminu.
Ma, si Zicconi li poni un luminu,
subitamenti la paglia è brujadda.
La paglia poltatzilla in altru loggu,
si no Zicconi ti li poni foggu.

A ratza 'e meraviza! Ite versos! E ite risposta, mancarri poeteddu 'e buttighinu, e torraiat a s'ammentare s'àttera ottava 'e Gavinu chi narat:

Ello ti pensas chi meda bi ponzo
a nde messare su trigu 'e Zuccone?
Si bi falo deo in persone,
su trigu nde lu messo e lu remonzo.
Non cretas mancu ch'oe mi nd''irgonzo
a nde messare giuos e narvone.
Si bi falat Gavinu unu minutu,
bides su trigu 'e Sèdini distruttu.

E tiu Zuccone, chentza torrare addausegus mancu unu passu, l'aia rispostu:

A messanni lu triggu di Zucconi
messadogli no n'ani frabicaddu.
Si tu lu 'edi, è tottu a ispigoni,
triggu sicilianu ischiriaddu.
E di lu 'essu ch'è trabuliaddu,
chi ni lu messa, la 'ita vi poni.
A messanni lu triggu sedinesu
già no è pal Gavinu silighesu.

Cantaiat in àttera limba: in cossu, no in Logudoresu, ma male da-e s'aèra a ratza de ottavas. Su 'e cantare in àttera limba no est una difficultade, ca su sedinesu at a essere diffitzile a lu faeddare, ma est fàtzile a lu cumprender. E daboi, sos poetes de vaglia non si deven preoccupare de-i cussu. Sa poesia est internassionale e su poete non timet a niunu, mancarri faeddent sos Tabarchinos o sos Catalanos, chi si trobojant sa limba cando aberint bucca chi non los cumprendet nemmancu su paba Pacelli.

Tiu Zucconi istaiat in Sèdini; Sèdini Corra, naraiant tando.
- Ma bi lu dò deo sa corra e-i su corràmine - pensaiat tra isse mantessi - Corraza e corròghinos - annanghiat riendesila a su solu.
- Mi la preparo 'ene e as a bider chi non nde 'ogat atzola - torraiat a narrer assentende su pische subra a s'astrau comporadu in su buttighinu 'e tia Mariantònia. Pariat unu de-i cuddos pistoleros de sas americanadas chi faghiant in su cìnema de su Rosàriu, chi andaiat a isfidare a pistoladas sos pius famados e àbiles de su logu.

Tiu Cischeddu non faghiat cunsideru chi, guasi sempre s'isfidante chi 'essiat a colpos de balla e a domo non bi torraiat sanu. Sigomente a Zucconi non l'aiat mai 'idu e non lu connoschiat, andat a Sèdini a bender pische e si lu faghet ammustrare da-e unu piseddone maccabeo, mesu castigadu chi istaiat furriadu in piatta, isettende chi calecunu l'esseret dadu calchi cumandu a fagher, pro si 'alanzare calchi soddu.
- Mih, cinneddu me', addaghi mi passat accurtzu tiu Zucconi, naramilu cal'est chi deo non lu connosco, già ti regalo battor soddos.
- Emmo, emmo, ehi ehi ehi - li rispondet cuddu riende e tentende de adderettare duos ojos tortos che figheddas appiccadas a istajonare.

A unu tzertu mamentu, intundu a sas deghe e mesa, tiu Zucconi si tuccat a piatta, a zigarru in bucca e a manos in busciacca. Cuddu piseddone andat a su e de tiu Cischeddu, bi lu inzittat a pòddighe e li narat:
- Dami sos battor soddos, millu a tiu Zucconi, millu, millu, millu! Battor soddos, battor soddos.
Cuddu li dat su 'inari pròpiu cando tiu Zucconi s'accurtziat a sa banca de 'endua e abbaidat cun curiosidade, lendesinde su zigarru dae 'ucca e nende:
- E a cant'è lu giarrettu?
- A trintasette su chilu.
Rispondet su pischetteri abbaidendesilu fissu in ojos.
- Si è a lu chilu trintasetti
si ni piglio di giarreti dimmilu.
Si a lu chilu è a trintasetti,
dimmilu si ni piglio di giarretti.
Si è a trintasetti a lu chilu
si ni piglio di giarreti, dimmilu.

- Deo solu como naro
si lu cheret bi lu preparo.
Rispondet tiu Cischeddu tottu sueradu da-e s'isfortzu mannu pro agattare sa rima gai, chena preparada, ma mascherende sa timòria ca una duina fit fàtzile a l'improvvisare, ma non podiat fagher àtteru si cuddu ispinghiat appena appena.
Tiu Zucconi, chi aiat sa calma 'e sos fortes, intendende una duina li rispondet de sa mantessi manera nèndeli:
- Daghi tue gai mi naras
mesu chilu nde preparas.

Cuntentu che paba, tiu Cischeddu preparat su pische e bi lu dat meledende tempos mezus e mancarri esseret bèndidu pagu pische, fit cuntentu che paba ca aiat duelladu cun d'unu poete famadu, non solu in Sèdini e in s'Anglona, ma in sa Sardigna intrea, chi aiat cantadu cun Gavinu Còntene. Pro totta sa chida non faghet àtteru che pensare a ite podiat inventare pro ponner in difficultade cuddu poete famadu. Deviat preparare calchi cosa de li serrare tottu sos passazos, de non li poder rispòndere cun fatzilidade. E deviat puru tentare de lu fagher cando bi aiat zente meda, si nono fit comente e che furriare su trabagliu. Sas notiscias de custas bargadadas poètigas in Sardigna giughent sas ancas longas, pius de su trampuleri de su circo Zanfretta e, in pagas dies, isse podiat diventare famadu che Dante. E comintzat a cumponner sos versos e a los ligare appare, chentza esser mai cuntentu.

In finitia resessit a finire su trabagliu, partende da-e su presuppostu chi cuddu, appenas s'accurtziaiat lu preguntaiat a cantu fit su pische chi fit bendende; e issu aiat detzisu de gigher trota.
- A cant'est sa trota?
E deo li rispondo, narat riende:
- Sa trota est a chimbanta.
Isse pensat a rimare e deo subitu che li tzacco sos versos torrados:
- Chi gai l'apo dada totta canta.
Isse, sighit a pensare sempre riende, tentat de risponder rimende e deo subito bi la giro chentza li dare mancu su tempus de isalenare:
- Sa trota est a chimbanta
chi gai totta canta, l'apo dada!
Isse pensat chi mi frimmo gai in trinta; ma deo, chentza li dare tempus de mover sos chizos, bi la torro a girare nèndeli:
- A chimbanta est sa trota, chi gai l'apo dada, canta tota.
- A mi lu crebo diantzineddu e cando mai resessit a risponder? -
E daboi, sighit a narrer:
- Bisonzat de giugher pische 'onu a bender, cun custos bellos versos chi apo preparadu non poto giugher zerrette ca non bi 'enit niunu a comporare e non podent bider e intender sa gara inue lu crebo.

Una chida appoi li capitat una bona partida de trota e tuccat chito chito a Sèdini e si piatzat in sa piatta mazore, isettende a tiu Zucconi pro l'iscuder a mutzighiles cudda poesia preparada bìcculu pro bìcculu, cun suore e fadigas de una chida, chi non nde aiat drommidu in ses nottes, pro serrare tottu sos passazos a-i cuddu innotzentone de sedinesu, chi aiat cantadu si cun Gavinu, ma non si la pensaiat mancu in mill'annos sa trobea chi li aiat filadu Cischeddu su pischetteri.

A sas deghe pretzisas, cando sa piatta fit piena 'e zente, tiu Zucconi arrivit e s'accurtziat a sa banca e, comente e ch'esseret istadu cussizadu, preguntat:
- E a cant'è la trota?
Tiu Cischeddu aggiummai no iscasciat su carveddu da sa cuntentesa, addaghi 'idet chi cuddu no aiat fattu àtteru che su chi issu s'aiat sagomadu e, fattende finta de assentare mezus su pische subra a s'astrau, li rispondet cun indifferèntzia:
- Sa trota est a chimbanta
chi gai tota canta
l'apo dada.

Zucconi altziat pagu pagu sos ojos e si toccat sa barra; ma, innanti de aberrer bucca, tiu Cischeddu, che chi esseret istadu unu tiradore cun fusile a ripitissione, sighit a poetare nende:
- Sa trota est a chimbanta
chi gai l'apo dada
tota canta.

Tiu Zucconi si toccat s'àttera barra e istringhende sas laras faghet chi emmo cun sa cara, comente e chi esseret chèrfidu narrer calchi cosa, ma tiu Cischeddu, cun sa limba a mitraglia a chentu colpos, l'iscudet sos versos, torrados e retrogados cun tanta fadiga, chi li fint costados ses dies e ses nottes de istùdiu profundu, chi mancu tzappende aiat mai fadigadu gai meda:
- A chimbanta est sa trota
chi gai l'apo dada
canta tota.

Sa zente presente, a orijas paradas, chie comporende e chie abbaidende, isteit ispantada e a bucca aberta pro sa prontesa e abilidade de tiu Cischeddu, chi li pariat de esser intradu in su portale mannu de su Parnasu pro si che accollocare, cun rejone, in sa punta pius alta de s'Elicona. Si girat intundu che unu dindu pro abbaidare sas caras de sos sedinesos, chi non fint tantu abetuados a intender poesias gai bellas mancu da-e sa 'ucca de su poeta insoro.
Tiu Zucconi si l'abbaidat e, comente chi esseret istadu buffèndesi una tatza 'e 'inu, in pagos segundos li narat:
- Si la trota è a cincanta
pal me già agguanta
a piglialla.

- Si la trota è a cincanta
a piglialla pal me
già agguanta.

- Si la trota a cincanta è
già agguanta a piglialla
pal me.

E gai nende si ch'andat lassende a tiu Cischeddu che dindu a culu paradu, cun sa mitragliatrice isgàrriga e pensamentosa, ca cuddu, in pagos segundos, nde l'aiat bettadu su furru fraigadu cun dies de trabagliu e nottes chena drommire. E chentza li comporare pische.

 

Nota: per questo racconto, all'autore è stato conferito il primo premio al concorso nazionale di letteratura di Brescia nell'anno 2007.

Le foto: in alto a destra, Tore Patatu ritratto sedicenne con Nino Falchi negli anni Cinquanta del Novecento. A sinistra, Nuraghe Ruju di Chiaramonti ripreso ugualmente negli anni Cinquanta.

Ultimo aggiornamento Venerdì 20 Giugno 2008 21:58
 
Commenti (1)
grazie...
1 Martedì 27 Settembre 2011 18:24
Antonio Zucconi
Sono contento di aver letto questa poesia... mio nonno Giovanni Andrea Zucconi, nipote del grande poeta Tiu Zucconi, me la raccontava da quando ero piccolo.


La saluto e la ringrazio.


Antonio Zucconi

Aggiungi un commento

Il tuo nome:
Indirizzo email:
Titolo:
Commento (è consentito l'uso di codice HTML):