Home » Limba Sarda » Patatu Salvatore » Pro no esser comunista, mezus sorighe

Immagini del paese

Immagine 005.jpg

Statistiche

Tot. visite contenuti : 11349517

Notizie del giorno

 
Pro no esser comunista, mezus sorighe PDF Stampa E-mail
Valutazione attuale: / 38
ScarsoOttimo 
Lunedì 04 Ottobre 2010 21:05

di Salvatore Patatu

Est su trintunu 'e su mese de nadale de su 1956, s'annu de su nie, chi est duradu in bidda, e in totta sa Sardigna, pius de baranta dies e at postu a cul'in terra unu muntone de pastores e messajos. Sas incunzas fin istadas lanzas, chi no aian pienadu su mesu 'e sos ammassos; e-i su casu fit pius su chi nd'aian báttidu da-e s'America, in bottes de cunserva, tottu fattu da-e farina latte, che su chi aian giagadu sos pastores e-i su casificiu. Tottu pregaian chi annada che-i cussa non nd'esseret capitadu pius. Cussa die, peró, non fit die de meledare in cosas passadas, ca giá da-e chitonzu sa zente fit in buddire e aiat incomintzadu a s'aunire in piatta 'e cheja, a ojos a sa buttega de elettrodoméstigos de Marieddu 'Udrone, chi aiat piatzadu unu palchigheddu altu, ma minoreddu e b'aiat postu subra unu televisoreddu de vintunu poddighes, in modu chi l'esseret bidu totta sa zente chi 'eniat a piatta. Su palcu fit altu nessi duos metres e mesu e, pro lu 'ider, non b'aiat bisonzu de istare in prima fila, attaccadu, ma si podiat isperiare da-e onzi chizolu de sa piatta, dadu chi s'altària fit suffitziente pro tottu.

Fit una die nódida e importante pro sa sotziedade massajitza e pastorissa de sa 'iddighedda nostra, isolada e da-e sempre cuizada da-e su gruvenu regionale e, pius ancora, da-e cussu tzentrale; sotziedade pagu abetuada a sas novidades e a sos mezoros, mancarri agradessidos, mássimu cando sos cambiamentos fin che-i cussu chi tottu fin isettende. Cussa die su mezoru bi deviat esser; e mannu puru. Sa RAI deviat ponner in motu su repitidore de sa televisione in Limbara, chi permittiat de retzire sas trasmissiones in totta sa Sardigna de su cabu 'e subra.

In bidda si faeddaiat de televisione giá da-e ora, própiu grascias a Marieddu 'Udrone, persone meda indrustiosa e inteligente; unu gióvanu chi si fit indellettadu e aiat imparadu a su solu ténnicas eléttricas e ellettrónigas, resessende a si fagher una professionalidade alta meda, chi l'aiat accunsentidu, pro mesu de un'antenna fatta da-e isse mantessi, amprificada e alimentada 'ene da-e sa currente, acollocada in chima de su monte 'e Cheja, chi dominaiat s'Anglona, de retzire sos programas de sa televisione, derettu da-e continente, innanti meda chi esseren postu in motu su repitidore in Limbara.

Custas trasmissiones, giamámulas gai, proaditzas, las podian bider pagas persones; ca su cavu de s'antenna che giompiat a una televisione de sa domo de tiu Peppeddu, un'amigu sou, in su monte, sa pius accurtzu a su giassu ue fit piatzadu su palu de s'antenna.

Non s'est ischidu mai si resessiat a retzire sos programas proaditzos e isperientales de Limbara o si retziat derettamente da-e sos trasmittidores de continente, su fatt'istat chi onzi sero, in cussa domitedda in chima a su monte, si podiat abbaidare su telegiornale, Carosello, Lascia o raddoppia e, cosa imbidiada da-e tottu, sas partidas de fùbaru de sèrie A e de sa nassionale.

Sa notiscia fit connotta in totta s'Anglona e in parte de sa provìntzia, cun astifassione manna pro-a nois e pro sa 'idda nostra, cunsiderada privilegiada, comente e chi su méritu fit de tottu nois; o mezus, comente e chi sas trasmissiones misteriosas podian esser bidas da-e sa 'idda intrea.

Marieddu 'Udrone faghiat tottu cun indellettu mannu e cun passione, ponzendebei tempus e dinari. Si lu podiat permitter ca fit de una famìlia comente si toccat e ch'istaiat bene puru. Nois, tando, a s'innotzente comente fimus, non cumprendiaimus chi sa passione e s'indellettu de Marieddu fin aunidos puru a una dode impresària inteligente chi, daboi de calchi mese, l'aiat ápidu fruttadu unu muntone de 'inari, recuperende tempus e ispesas fattas innanti. Fit gai famadu tra nois piseddutzos chi, a li fagher unu cumandu fit comente e andare a comporare su zigarru a Bùffalo Bill o a Tex Willer, pro unu pitzinneddu de su Far West. Fit una cosa de si nde 'antare pro tottu s'annu: "Signor Marieddu m'at imbiadu a su-e de tiu Battista a mi fagher limare custu bícculu 'e ferru" o "A mi fagher dare unu bullone".

Sa resessida de-i cussu cumandu, in sa mente de chie l'aiat fattu e lu contaiat, diventaiat de primària grandesa pro sos bonos concluos de s'oberassione chi Marieddu fit fattende; su programa, chentza s'interventu de-i cussu cumandu, non si fit pótidu 'ider. Onzi pitzinnu, daboi, lu contaiat a un'àtteru amigu, giambèndeli calchi cosa, fintzas a narrer, calecunu, chi Marieddu lu giamaiat e lu poniat a regulare s'apparatu o a l'aggiuare a piatzare s'antenna; cuss'àtteru lu contaiat a un'àtter'ancora e, a sos concluos, onzi pitzinnu faghiat calchi cosighedda e aiat méritu mannu, o minore, si in bidda si retziat sa televisione innanti che in sas àtteras biddas.

Marieddu, comente fimus nende, ischiat su chi fit fattende: comente e ténnicu e comente impresáriu. Aiat sa buttega piena de televisores, chi su die infattu, die de cabuannu, at incomintzadu a bender a sa zente chi arriviat da-e totta sa provìntzia, ca andaian a comporare a sa buttega de-i - Cussu chi fit resessidu a retzire sas trasmissiones innanti de fagher su repitidore in Limbara- e daiat siguràntzia de garantzia e de accontzos in casu de guastos, fintzas si costaiat calchi cosa de pius de àtteras buttegas. Cando calecunu comporaiat unu televisore, un'aràdio, una prancia o calesisiat àttera cosa chi funtzionaiat a eléttrigu, e nde 'antaiat s'impittu e-i sas dodes de funtzionamentu, beniat crétidu solu si a sa pregunta: - Ue l'as comporadu?- rispondiat: - In sa buttega de Marieddu 'Udrone.

S'iscuru, Marieddu 'Udrone! Est mortu chi aiat pagu pius de trint'annos; si che l'at giuttu, cun dolore mannu de sos parentes e de totta sa 'idda, unu male misteriosu e implacábile. In sa piattighedda, chi issu, bugliante, giamaiat "Sa piatta de sas ebreas", a impedradu bene fattu, própiu addainanti de domo sua, b'aiat un'istella disegnada cun pedras de colore nieddu. Cuss'istella non b'est pius; s'asfaltu si che l'at ingullida, umpare a unu marciapiedi cun d-un'iscalina e a sos bisos mios de gioventura. Sa domo b'est ancora, ue issu teniat sa buttega e-i su laboratóriu e, tottu sas boltas chi bi passo addainanti, in sas pagas boltas chi ancora ando a Tzaramonte, mi 'enit unu colpu a su coro; tanco sos ojos e mi paret chi, addausegus de-i cussu portale, bi siat sempre cudda majía de sonos, de colores e de lughes, de freguras e retrattos chi produian s'ispettáculu atzesu da-e sa fantasia de nois criaduras e piseddones, chi andaimus a no' che furare pagos nícchiris e minudámines de innotzente allegria e de appagada cuntentesa.

Bido in ojos sa vista comente est sutzédida s'última die de s'annu: sa piatta est piena de zentòria accudida da-e sos battor cantos de sa 'idda e d-est totta "marrende" che caddos prontos a iscrocciare a currer su manzanu de santa Giusta in sa pigada 'e su Puntinu. Tottu accumpanzan cun tichirrieddos e isúffulos sas primas freguras, chi 'essin in su 'idru de su televisore ue paret chi bi siat fiocchende; da-e sa fiocca si passat a sa néula, daboi ancora fiocca, istratzos de nie e freguras pienas de nues, a intro a-i cuss'iscátula de linna e de 'idru biancu e nieddu. Da-e intro ndi 'essin peráulas chi non si cumprenden bene; paret chi sa motighedda 'e Centeddu bi siat intro, accellerende e currende a totta fua. Sa zente supportat e, tott'in d-una, si faghet a unu mudore de tumba, attintzionada a non che li fuire nudda, daghi s'iscátula s'assentat e incomintzat a bogar a fora música, peráulas giustas e freguras comente si toccat. Est pienu ijerru, ma s'aèra est ispalattada e-i su tempus est de 'eranu. Puru sas istellas paret chi cherfan bider cussa maraviza de freguras lútzigas che-i sos ispijos de su salone de signor Pinuccio. Sa zente s'est ammanizada: chie s'at battidu sa cadrea da-e domo e la podet trattare solu pro si bi ficchire subra, ca si si bi setzit non bidet mancu su tampu; chie s'at battidu sas banchittas de sa tziminea, de urtiju, pius lizeras, o de linna, pius pesudas, ma pius seguras; chie est resessidu a si buscare calchi contone e chie calchi pedroccia manna, subra a sa cale istat in cancalleu che corvu subra a una naighedda fine fine. Ma sos pius brassanos e fortunados sun cuddos chi, arrividos a s'incomintzu, a primu 'e tottu, sun resessidos, aggiuèndesi pari pari a si che pigare a su cámiu de Plácido, chi istat in cue e at parcheggiadu, comente e onzi sero, su Leoncinu a ojos a su televisore in fundu a sa piatta, addainanti a sa domo de su vice síndigu. Cantu los imbìdio; sa posissione est de pompa manna, su mássimu de sa cumbenièntzia, che in su palchetto de su treatu de Milano; a insubra de tottu sas concas, chentza perunu infadu; e guasi tottu sétzidos in cadrea o in banchitta, a si godire s'ispettáculu a s'indonu.

Mama mia, chi eo mi l'ammento sempre in corrutu: cando pro unu frade mortu in gherra, cando pro unu tiu frade 'e su babbu, cando pro sa mama, fatt'istat chi fit sempre 'estida de nieddu, non si misciaiat mai in custas festa e falòldias e fit restada in domo. Bi fit giaju, battiu, edducas in luttu isse puru, chi non li piaghiat a lu lassare solu. E daboi, impréu non pius pagu importante, bi fit de tentare sa sartitza, appiccada a siccare e a affumare in sos fustes a insubra de sa tziminea. Tia Maria Carta l'aiat avvisada chi frade meu, pius mannu de-a mie, umpare a àtteros cumpanzos de greffa, aiat ammanizadu un'ispuntinu pro retzire s'annu nou, e onzunu deviat battire calchi cosa. Antzis, issu si fit impignadu a battire duos giobos de sartitza; de-i cussa 'ona - Chi solu tia Ciccia ischit fagher.

Carlo, frade meu, aiat postu in prátiga sa táttiga chi fit giá de tiu Màrio. Pro tottu su sero non s'est bidu, lassende a mama chentz'oriolu perunu e cumbínchida chi sa sartitza fit salva. Ma fintzas sos pius previdentes, a boltas, faghen calchi isbagliu, calchi mossa faltza. Mama s'est fatta tentare da-e sa notiscia, non bera, náschida in calchi chizolu de tirighinu, chi in sa televisione bi fit su paba Piu Doighésimu, chi daiat una beneissione in latinu, "Urbi et orbi", chi issa e-i sas comares suas no ischian ite cheriat narrer, ma nde iscantzellaiat tottu sos peccados, torrende s'ánima pulida e ínnida che unu lentolu 'e linu de su corredo de sa mastra Merella. Mama at pensadu chi issa peccados non nd'aiat meda, ca, umpare a tia Giorzia, fit andada in su chimbanta a su Giubilleu de s'annu santu in Roma e, in cussa occajone, su Paba nd'aiat iscantzelladu tottu e fit torrada da-e comintzu. "Però", det aer pensadu "un'àttera iscantzelladedda male non faghet".

Non bi fit su paba, ma mama mia, cun comare Maria e Comare Giorzia, s'est appentada su mantessi; e non solu pro su chi s'est bidu in televisione, ma 'idende chi, in su pius bellu de s'ispettáculu, Plácido, pigadu a cua in sa gabbina de su cámiu, at molladu su frenu a manu e su Leoncinu est partidu a lenu a lenu, in falada chena motore, daboi a motore atzesu, giutèndechi sos ispettadores de sa "Galleria" e de su "palchetto", cuddos privilegiados, fintzas a su garagiu, a Pala 'e Littu, ue sos biazantes si nde sun pótidos falare, mortos de frittu e impiuerados, pro tòrrare a bidda a pe', cantende "A Gesus in Allegria, tottu su mundu at salvadu", própiu in tempus pro imbiare bonas uras a s'annu nou, chi, comente e sempre, at saludadu risulanu cun sas prommissas de onz'annu, chi non costan unu citu, ma chi mai si abbèran; ma, custa 'olta, dadas da-e su 'idru de s'iscátula magnétiga e mágica, posta a insubra de sa domo de Marieddu 'Udrone.

Pius pagu mama s'est appentada addaghi, recuida a domo, at contadu sos giobos de sa sartitza e at bidu chi bi nde mancaiat duos a s'appellu: sos duos chi fin andados, comente aiat nadu comare Maria, a dare su bon'annu a sos amigos de frade meu e a lis ammustrare cantu fin bonas sas fainas de tia Ciccia.

 

Cfr. Salvatore Patatu, Pro no esser comunista, mezus sorighe, ed. Tip. Il Torchietta, Ozieri 2006, capitolo XXII, pagg. 75-79

 

Ultimo aggiornamento Martedì 05 Ottobre 2010 14:23
 

Aggiungi un commento

Il tuo nome:
Indirizzo email:
Titolo:
Commento (è consentito l'uso di codice HTML):